Ventilatie en gezondheid

Mechanisch afzuigsysteem

Mechanische systemen kunnen zorgen voor luchtverversing in huis. Een van de mogelijkheden is een mechanisch afzuigsysteem. Deze techniek voert de lucht actief het huis uit. De luchtaanvoer verloopt passief. Daarvoor zijn wel ventilatieroosters of klepramen noodzakelijk die in verbinding staan met de buitenlucht.

Een speciale ventilatormotor zuigt bij mechanische ventilatie via luchtkanalen en ventilatieroosters lucht weg uit de keuken, de badkamer en het toilet. De hoeveelheid lucht die wordt afgevoerd, is te regelen met een regelknop. Vrije toevoer van lucht via ramen of roosters is bij mechanische afzuiging wel noodzakelijk. Als die luchttoevoer er niet is, ontstaat er namelijk onderdruk in huis. Daardoor komt het schadelijke radongas vrij uit bouwmateriaal en de kruipruimte. Om risico's voor de gezondheid en onnodige slijtage van het systeem te voorkomen, is een jaarlijkse controle en grondige schoonmaak van de filters en roosters noodzakelijk. Eventuele geluidsoverlast wordt daarmee ook tegengegaan.

Belangrijke tips

Zorg bij een mechanisch afzuigsysteem voor voldoende luchttoevoer en luchtcirculatie in huis om te voorkomen dat het giftige radongas zich in huis ophoopt. Ventilatieroosters in de deuren, of een ruimte van minimaal twee centimeter onder elke deur, maken circulatie mogelijk.
Lucht de vertrekken regelmatig, maar zet (in de winter) de ramen niet langer dan een half uur open; dat voorkomt onnodig warmteverlies.
Schakel mechanische ventilatie nooit uit. Trek de stekker van de centrale ventilatorunit niet uit het stopcontact, behalve bij onderhoud.
Zet een merkteken bij de schakelaar op de groepenkast die de balansventilatie bedient, en schakel zo het ventilatiesysteem uit in geval van een ramp. Dit geldt wanneer de overheid de bevolking adviseert deuren en ramen te sluiten.

Zo werkt mechanische ventilatie

Met mechanische ventilatie bedoelen we hier niet de tafelventilator of plafondventilator, maar een afzuigsysteem door het hele huis dat lucht uit de woning afvoert. Een speciale ventilatormotor zuigt daarvoor via luchtkanalen en ventilatieroosters lucht weg uit de keuken, de badkamer en het toilet. In die kamers zitten daarom afzuigventielen in het plafond of in de muur (foto). Een regelknop met twee of drie standen regelt de hoeveelheid lucht die het mechanische ventilatiesysteem afzuigt.

Voorkom schadelijke stoffen

Mechanische ventilatie zuigt dus lucht binnenshuis weg, maar brengt niet actief verse lucht in. Verse lucht stroomt automatisch binnen, door de onderdruk die de luchtafvoer veroorzaakt. Maar dat kan alleen als er open ventilatieroosters, klepraampjes of andere aanvoerwegen van verse lucht in de vertrekken aanwezig zijn.

Als die luchttoevoer er niet is, ontstaat er onderdruk in huis. Daardoor komt lucht en radongas vrij uit bouwmateriaal en de kruipruimte. Radongas komt van nature voor in bepaalde steensoorten en in de bodem; in hoge concentraties kan radon kanker veroorzaken. In oude huizen is radongas meestal geen probleem. Daar zorgt natuurlijke ventilatie via kieren en naden ervoor dat er geen gas kan ophopen. Maar door de hoge mate van isolatie in moderne huizen, bestaat het risico daar wel op de begane grond. Een mechanisch afzuigsysteem kan dat versterken, maar levert geen problemen op zolang er voldoende frisse lucht van buiten komt.

Ook een open haard of houtkachel onttrekt extra lucht uit de woning, en kan ervoor zorgen dat radongas uit de kruipruimte omhoog trekt. Bovendien stromen schadelijke verbrandingsgassen zoals koolmonoxide en stikstofoxide bij onderdruk in het huis, en niet in de schoorsteen. Een open vuurhaard gecombineerd met mechanische ventilatie versterkt dit effect en is zelfs riskant. Ruime luchttoevoer via ventilatieroosters of een open raam in de ruimte waar hout gestookt wordt, is daarom noodzakelijk. Zie voor meer informatie ook Hout stoken.

Met de schakelaar kunt u de hoeveelheid af te zuigen lucht regelen. Er zijn systemen met twee standen en systemen met drie standen.

Goed gebruikt, werkt het beter

Schakelaar met twee standen

Als u overdag thuis bent, zet dan de schakelaar op laag (stand 1)
Zet de schakelaar ook op stand 1 als er niemand thuis is, maar ook 's nachts en als u op vakantie gaat. Dit is geen energieverspilling: het gaat ten koste van comfort en uw gezondheid als het systeem uit staat.
Tijdens het koken, douchen of verven, en als er was te drogen hangt, of er veel mensen in huis zijn (feestje) is tijdelijk de hoogste stand (stand 2) het best
Laat na afloop van het douchen of koken de ventilator nog twintig minuten op de hoogste stand staan. Zo verdwijnen de kookdampen en het meeste vocht
Maakt uw installatie zoveel lawaai dat u die niet graag aanzet? Laat dan onderhoud plegen en eventueel het systeem opnieuw instellen.

Schakelaar met drie standen

Zet de schakelaar als u thuis bent op middenstand (stand 2), ook 's nachts.
Zet de schakelaar op laag (stand 1) als er niemand thuis is en als u op vakantie gaat. Dit is geen energieverspilling: het gaat ten koste van comfort en uw gezondheid als het systeem uit staat.
Bij het koken, douchen, of verven, en als er was te drogen hangt, of er veel mensen in huis zijn, is het beter de schakelaar tijdelijk in de hoogste stand te zetten (stand 3).
Laat na het douchen of koken de ventilator nog twintig minuten op stand 3 staan. Dat zorgt ervoor dat (bijna) alle vocht en kookdampen verdwijnen.
Maakt uw installatie teveel lawaai om het aan te laten staan? Laat dan onderhoud plegen en eventueel het systeem opnieuw instellen.

Onderhoud spaart capaciteit

Onderzoek heeft laten zien dat veel ventilatiesystemen minder goed werken dan ze eigenlijk kunnen, wegens achterstallig onderhoud of vervuiling. Slijtage en vervuiling zorgen ervoor dat mechanische ventilatie elk jaar met vijf tot tien procent achteruit gaat. Dat gaat niet alleen ten koste van comfort in huis, maar is ook slecht voor de gezondheid. De luchtverversing kan dan namelijk onder de minimale norm van het Bouwbesluit raken. Onnodig, want onderhoud is eenvoudig.
Een jaarlijkse schoonmaak- en onderhoudsbeurt herstelt de capaciteit tot negentig procent van de oorspronkelijke waarde. Ook geluidsoverlast vermindert door onderhoud en reiniging. Als het systeem rumoerig blijft, laat het dan nakijken en eventueel opnieuw instellen. Zie onder voor verwijzing naar onderhoudsadressen.
Laat het ventilatiesysteem dus jaarlijks controleren en schoonmaken. Een onderhoudscontract is daarvoor de beste oplossing. Het is gebruikelijk en ook het goedkoopst om er een af te sluiten bij de installateur van de cv-installatie. Als het gaat om ventilatie in een huurhuis, dan is de verhuurder of beheerder verantwoordelijk voor onderhoud en schoonmaak.

Zelf doen

Maak de ventielen zelf eenvoudig schoon met een vochtig doekje en eventueel afwasmiddel. Haal de ernstig vervuilde ventielen voorzichtig uit de wand of het plafond, en reinig ze in een sopje. Let er bij het terugplaatsen op dat de ventielen niet worden verwisseld. Een merkje of nummer op het ventiel kan daarbij helpen. Als de ventielen ook filters hebben, was ze dan af en toe uit in een sopje met afwasmiddel. Twee keer per jaar is voldoende, maar vaker is nodig als de luchtkwaliteit rond het huis slecht is (zoals in delen van de randstad, nabij snelwegen en industrie).
Ook de ventilatieroosters zijn gemakkelijk zelf schoon te houden. Als de bediening stroef gaat, kan het rooster erg vervuild zijn. Het rooster zelf kunt u het best droog reinigen, met een borstel of de stofzuiger. Bij sommige roostertypes is de kap van het rooster af te nemen, die kan in een sopje.

Waarom ventileren?

Vroeger bouwde men huizen waarin allerlei luchtlekkages voorkwamen, zoals bij de muur, vloer en dakaansluiting. En dus was de ventilatie uitstekend. De wijze van bouwen is echter veranderd. Vloeren, wanden en daken worden nu voorzien van een isolatielaag en de kierdichting wordt steeds meer verbeterd. Hierdoor neemt de luchtdichtheid van de woning toe. Maar waar warmte niet naar buiten kan, kan frisse buitenlucht niet naar binnen. Gevolg: een vochtig, bedompt en ongezond binnenklimaat, waarin ziekmakende schimmels en huismijt vrij spel hebben.

Ventilatie en gezondheid
Zonder ventilatie ontstaan al snel allerlei problemen die van invloed zijn op ons welzijn en onze gezondheid. Alleen al door te ademen, koken, verwarmen en douchen produceert een gemiddeld gezin 14 tot 20 liter vocht per etmaal. Bovendien bevatten vele producten zoals textiel, tapijt, parket, kranten en sigaretten schadelijke stoffen die de gezondheid kunnen aantasten. Zonder goede ventilatie krijgen allerlei schimmels en ongedierte zoals huismijt ruim baan om zich te ontwikkelen. Terwijl nare kook-, rook- en huisdierluchtjes urenlang in huis blijven hangen.

Gezondheidsklachten door stofmijt
Vooral mensen met een luchtwegaandoening (5 tot 20% van de Nederlanders) krijgen snel gezondheidsklachten in een slecht geventileerde woning. Door de woningisolatie is het aantal stofmijten in de afgelopen 25 jaar verhonderdvoudigd. Het aantal CARA patiënten is de laatste 15 jaar verdubbeld. Onderzoek door het Astma fonds heeft aangetoond dat vooral vochtbestrijding in woningen fors bijdraagt aan het verminderen van allergische reacties bij mensen met luchtwegaandoeningen.

Ventilatie is noodzakelijk
Nieuwbouwwoningen zijn sinds eind jaren '70 allemaal voorzien van mechanische ventilatie. Vooral in de winter sluiten veel mensen de luchttoevoerroosters in muren en kozijnen echter vaak af om de warmte binnen te houden. Hiermee wordt het gunstige effect van het ventilatiesysteem vrijwel teniet gedaan, met alle negatieve gevolgen voor het binnenklimaat van dien.

Ventilatie en energie
Goed beschouwd zijn ventilatie en energiebesparing met elkaar in tegenspraak. Aan de ene kant leidt ventilatie tot warmteverlies, omdat warme binnenlucht naar buiten wordt gevoerd en de vers aangevoerde buitenlucht weer moet worden opgewarmd. Aan de andere kant verbruiken moderne ventilatiesystemen heel weinig stroom. Daarbij komt ook nog dat wanneer er niet of slecht geventileerd wordt, men snel geneigd is om, door de vochtige binnenlucht, de verwarming hoger te zetten. Dit resulteert uiteindelijk weer in een verhoging van de stookkosten.

Woonhuisventilatie

Tegenwoordig is het vanzelfsprekend dat er op het werk veel aandacht wordt geschonken aan een gezond leef- en werkklimaat, dus ... FRISSE LUCHT!

Thuis staan wij daar minder vaak bij stil. WIST U ECHTER dat al 5 jaar na oplevering van een nieuwe woning de afzuigcapaciteit van het mechanisch ventilatiesysteem is verminderd tot 50% door ... HUISSTOF!
Bijna ongemerkt bederft het vervuilde systeem, door onvoldoende ventilatie, uw woonplezier en ontstaan er vage gezondheidsklachten. Duidelijk mag zijn dat vocht door slechte ventilatie de waarde van uw woning negatief beïnvloedt.

Laat uw woonplezier niet bederven door huislucht!
Voorkom die vage gezondheidsklachten!
Voorkom ventilatorgeluidsoverlast!
Geef vocht geen kans!

Rooster toilet vervuil	Rooster na reiniging
Afzuigkanaal badkamer vervuild	Afzuigkanaal badkamer schoon
Afzuigventilator woningbouw vervuild (klik op afbeelding voor vergroting)	Afzuigventilator woningbouw schoon (klik op afbeelding voor vergroting)

Warmteterugwininstallatie

Gezonde lucht in huis betekent voldoende afvoer én aanvoer van schone lucht. Met een mechanisch systeem hoeft u zich daar geen zorgen meer over te maken. Mits u het goed installeert, onderhoudt en gebruikt.

Er zijn verschillende soorten mechanische systemen voor luchtverversing in huis. Balansventilatie is er daar een van. Daarbij wordt lucht automatisch afgevoerd én aangevoerd van buiten. Meestal gaat het om Hoog Rendement(HR-)ventilatie. Een warmte-terugwin-unit (wtw) in zo'n ventilatiesysteem gebruikt warmte uit afgevoerde lucht om de ingevoerde lucht van buiten op te warmen voordat het in huis verspreid wordt.
Een ander type ventilatie is een mechanisch afzuigsysteem. Dat voert alleen actief lucht af naar buiten. Frisse lucht moet via ventilatie-openingen zoals roosters of klepramen, binnenstromen.

Capaciteit

Zonder voldoende onderhoud kan balansventilatie gezondheidsproblemen veroorzaken, omdat dan bacteriën en schimmels gaan groeien in de luchtfilters, en de luchtverversingscapaciteit achteruit gaat. Door slijtage en vervuiling neemt de capaciteit jaarlijks af met vijf tot tien procent.

Tips

Zet balansventilatie nooit uit. Trek de stekker van de centrale ventilatorunit niet uit het stopcontact, behalve bij onderhoud.
Schrijf een merkteken bij de schakelaar op de groepenkast die de balansventilatie bedient en schakel hiermee het ventilatiesysteem uit in geval van een ramp. Dit geldt wanneer de overheid de bevolking adviseert deuren en ramen te sluiten.
Als het systeem veel lawaai maakt, is het niet in orde. Laat het dan nakijken en eventueel opnieuw instellen door een installateur. Maak ventielen, roosters en eventuele filters regelmatig schoon voor optimale werking en om te voorkomen dat ongezonde lucht zich ophoopt in huis. Gebruikershandleidingen zijn vaak verkrijgbaar bij de installateur of te downloaden op de website van het bedrijf.
Zorg voor voldoende luchtcirculatie binnen in huis. Dat gaat vanzelf met ventilatieroosters in de deuren of een ruimte van minimaal 2 centimeter onder de deur.
Bij piekverontreiniging, zoals het drogen van de was, klussen in huis, of wanneer er extra veel mensen in huis zijn, moet het systeem op stand 3. Luchten is met zo’n systeem niet nodig.